انسان امروزی در زندگی خود از کالاهای بی شماری استفاده می کند. استفاده از این کالاها ممکن است زیانی به مصرف کننده برسانند و وی را متضرر کنند. خساراتی که در نتیجه عیب کالا رخ می دهند گاه چنان فاجعه های بزرگی را پدید می آورند که به راحتی نمی توان آن ها را نادیده گرفت؛ همچون حوادثی که به سبب عیب قطعه ای در صنایع نفتی یا هوایی اتفاق می افتد. در این صورت مسئول این اتفاق طبق قانون می تواند تولید کننده، توزیع کننده یا فروشنده کالا باشد و کسب وکارها و تولیدکنندگان با ریسک ناشی از این مسئولیت روبه رو خواهند بود و باید آن را مدیریت نمایند.
یکی از روش های مدیریت این نوع ریسک، بیمه مسئولیت کالاست. بیمه مسئولیت کالا ابزاری است برای مدیریت ریسک که در هنگام فروش کالا به مردم و بنگاه ها استفاده می شود. حدود 7.5 درصد از سهم بیمه های غیرزندگی در جهان مربوط به بیمه های مسئولیت است که آمریکا و اروپا به ترتیب با سهم بازار 62 درصد و 13درصد بازیگران اصلی این بازار محسوب می شوند. . لزوم وجود چنین بیمه‌ای با هدف توسعه بازار شرکت‌های دانش‌بنیان و کاهش ریسک تجاری‌سازی آن‌ها به‌ شدت احساس می‌شود. چرا که عموم کالاهای دانش‌بنیان یا مبتنی بر نوآوری‌ها و اختراعات جدید و یا نمونه‌ ای داخلی از فناوری‌های روز بین‌المللی هستند. لذا خریداران چنین کالاهایی، با توجه به عدم آشنایی از این کالاها یا توان تولید کننده جدید برای تولید کالاهای ایمن و با کیفیت، با عدم اطمینان بالایی روبه‌رو هستند. بیمه مسئولیت کالا راهکار مناسبی برای ارائه اعتماد به مشتریان در این خصوص خواهد بود.
یکی از مهمترین ابعاد مسئله مسئولیت کالا بعد حقوقی این مسئولیت است. دعاوی مربوط به مسئولیت کالا شامل سه عنصر مشترک هستند. دعاوی باید شامل یک «محصول» باشد، محصول باید «معیوب» باشد و نقص محصول باید علت مستقیم حادثه باشد. سختترین مفهوم در بین مفاهیم مسئولیت کالا مشخص کردن نقص کالاست. سه مسئله مهم باعث این مشکل می شود: اول تعریف نقص؛ دوم معیار تعیین نقص محصول و سوم انواع نقص است که شامل نقص در طراحی، نقص در ساخت و نقص در بازاریابی است. یکی از موارد مهم دیگر در بعد حقوقی این بیمه، معیارهای مسئولیت است که شامل سه نوع معیار می باشد: مسئولیت قراردادی، مسئولیت مبتنی بر تقصیر و مسئولیت محض. در مسئولیت قراردادی، مسئولیت محدود به رابطه خریدار و فروشنده است و به این معنی است که اگر قراردادی وجود نداشته باشد مسئولیتی هم وجود نخواهد داشت. در مسئولیت مبتنی بر تقصیر، زیان دیده باید اثبات کند که تولیدکننده یا فروشنده در طراحی، تولید یا بازاریابی محصول تقصیر داشته و این تقصیر باعث ایجاد حادثه و متضرر شدن فرد شده است. بنابراین بار اثبات تقصیر بر عهده ضرردیده است و این موضوع گاه نیاز به دانش فنی و صرف هزینه های فراوان دارد و ممکن است زیان دیده توان پیروزی در برابر تولیدکننده را نداشته باشد مسئولیت محض، مسئولیت بدون تقصیر است که بیان می کند تولید کننده یا عرضه کننده به صرف ارائه محصول به بازار، مسئول خسارات و ضررهای ناشی از محصول است و دیگر نیازی به اثبات تقصیر تولید کننده توسط زیان دیده وجود ندارد.
بیمه مسئولیت کالا برای حمایت از تولیدکنندگان طراحی شده است؛ به ویژه تولیدکنندگانی که محصولات آن ها برای بار اول ساخته شده و کالاهای آنان در ارتباط با سایر تجهیزات استفاده می شود و ممکن است نقص موجود در کالا باعث اختلال در عملکرد کل سیستم شود. بسته به موقعیت بیمه گذار در زنجیره تامین ریسک های پوشش داده شده توسط بیمه گر ممکن است متفاوت باشد ولی عموما پوشش بیمه ای مسئولیت کالا شامل صدمات جانی و مالی ناشی از محصول معیوب به شخص ثالث است. ورود این بیمه به بازار کالاهای دانش‌بنیان کشور منجر به افزایش توانایی‌های تولید کننده برای تولید محصول باکیفیت‌تر و توسعه بازار محصول تولید کننده خواهد شد. با این وجود چالش‌هایی در خصوص ورود صنعت بیمه به حوزه مسئولیت کالا وجود دارد که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از: پایین بودن سودآوری این نوع بیمه که بستگی به قوانین مسئولیت کالای حاکم بر کشور دارد؛ عدم وجود بدنه کارشناسی در این حوزه در کشور؛ ناشناخته بودن این ریسک خصوصا در حوزه دانش بنیان؛ نبود ساختار مناسب و آزمایشگاه های فنی.
اهم اقدامات و راهکارهای قابل انجام برای بهبود وضعیت این بیمه نامه در کشور در جدول زیر ارائه شده است: